Όραση και Σχολική Απόδοση

Η όραση σχετίζεται άμεσα με την απόδοση ενός παιδιού στο σχολείο. Δυσλειτουργίες οπτικών δεξιοτήτων εμποδίζουν, άλλοτε περισσότερο κι άλλοτε λιγότερο, τη διάρκεια της συγκέντρωσης, τη διάθεση για μελέτη, την ταχύτητα επεξεργασίας, την ικανότητα πρόσληψης, συγκράτησης και ανάκλησης οπτικών δεδομένων, την αποτελεσματική απόδοση σε διαδικασίες όπως η ανάγνωση, η γραφή, η αντιγραφή, η άθληση κ.ά.

Η καλή και λειτουργική όραση απαιτεί την οπτική οξύτητα, τις οπτικές δεξιότητες και τη σύνδεση με τις οπτικές διαδρομές στον εγκέφαλο να «δουλεύουν» μαζί σε αρμονία. Όταν αυτό δε συμβαίνει, ακόμα και ένα παιδί που βλέπει 10/10 (καθαρά), μπορεί να βιώσει δυσκολίες ανάγνωσης, γραφής, επεξεργασίας οπτικών πληροφοριών, καθώς το 80% όλων των πληροφοριών που λαμβάνει προέρχονται από την όραση.

Οι περισσότεροι θεωρούν ότι όταν ένα παιδί βλέπει 10/10 (καθαρά) η όραση του είναι φυσιολογική. Αυτό είναι μια λανθασμένη αντίληψη. Η οπτική οξύτητα είναι μια μέτρηση του μεγέθους των χαρακτήρων (αριθμών, γραμμάτων, συμβόλων) που μπορεί να διακρίνει ένα άτομο σε απόσταση 5-6 μέτρα καθώς και σε απόσταση 30-40 εκ. Δε μας δίνει άλλες σημαντικές πληροφορίες για το πώς αυτό το άτομο λειτουργεί οπτικά. Αν και είναι σημαντικό να βλέπει κάποιος καθαρά, η οπτική οξύτητα είναι μία μόνο από τις οπτικές δεξιότητες που πρέπει να έχει ένας μαθητής για να αποδίδει άνετα, αποτελεσματικά και με σχετική ταχύτητα.

• Το 75-90% της μάθησης σε μια τάξη γίνεται με οπτικά μέσα.
• Το 80% των παιδιών που δυσκολεύονται στην ανάγνωση έχουν οπτικές δυσλειτουργίες που μπορούν να βελτιωθούν.
• Το 95% των μαθητών της πρώτης δημοτικού με αναγνωστικές δυσκολίες είχαν σημαντικές οπτικές δυσλειτουργίες, 2.5 φορές πιο ψηλά ποσοστά από τους συμμαθητές τους με υψηλή απόδοση.
• Σε μια έρευνα, το 70% των παιδιών με παραβατική συμπεριφορά είχαν οπτικές δυσλειτουργίες.

Σημαντικότεροι τομείς οπτικής λειτουργίας που πρέπει να αναλύονται:

• Διόφθαλμη όραση με έμφαση στην απόδοση σε κοντινές αποστάσεις (ανάγνωση, γραφή, οθόνη), σύγκλιση και προσαρμογή.
• Οφθαλμικές κινήσεις.
• Οπτική Αντίληψη (οπτική μνήμη, διάκριση, προσοχή, οριοθέτηση στο χώρο κ.ά.)

Τι είναι ο Οπτομέτρης;

Ο Οπτομέτρης είναι ο επιστήμονας ο οποίος έχει ως αντικείμενο τον πρωτοβάθμιο έλεγχο της όρασης και την αποκατάσταση των προβλημάτων της όρασης.

• Διερευνά και επιλύει τα προβλήματα της λειτουργίας της όρασης με αντικειμενικό και υποκειμενικό έλεγχο.
• Εκτιμά την οπτική οξύτητα και προσδιορίζει τυχόν διαθλαστικές ανωμαλίες της όρασης (π.χ. μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμό).
• Αναλύει τη στερεοσκοπική όραση καθώς και το οπτικό πεδίο.
• Επιλέγει και εφαρμόζει τα κατάλληλα οπτικά βοηθήματα: γυαλιά οράσεως, γυαλιά ηλίου με ή χωρίς διόρθωση, φίλτρα και φακούς επαφής.
• Εκπαιδεύει, μέσω ειδικών ασκήσεων και τεχνικών, ανθρώπους με προβλήματα συντονισμού των κινήσεων των ματιών και έλλειψης ομαλής συνεργασίας των ματιών, να βελτιώσουν την όραση τους. Διαχειρίζεται προβλήματα αμβλυωπίας με συστηματικές ορθοπτικές ασκήσεις.
• Προτείνει, παρέχει και προσαρμόζει οπτικά βοηθήματα όπως π.χ. εξειδικευμένους φακούς, φίλτρα, προστατευτικά γυαλιά για τους αθλητές.
• Ελέγχει και εκτιμά την εναπομείνασα όραση των ασθενών με χαμηλή όραση από παθολογική αιτία.
• Εφαρμόζει βοηθήματα χαμηλής όρασης και επιπλέον εκπαιδεύει τους ασθενείς να τα χρησιμοποιούν.
• Κατασκευάζει και προσαρμόζει οφθαλμικές προθέσεις.

Οπτομετρική παρέμβαση

Ο εντοπισμός των οπτικών δυσλειτουργιών είναι το πρώτο βήμα. Εφόσον κριθεί απαραίτητο, ακολουθεί η ενίσχυση των οπτικών δυσλειτουργιών μέσα από προγράμματα οπτομετρικών ασκήσεων. Κάθε Οπτομέτρης διαμορφώνει την πρακτική του με βάση την κλινική του εμπειρία και τους τομείς μελέτης και εξειδίκευσής του.

Οι Οπτομέτρες αποφεύγουν να χρησιμοποιούν όρους όπως μαθησιακές δυσκολίες, δυσλεξία, διάσπαση προσοχής κ.λπ. όταν αναφέρονται στη βοήθεια που μπορούν να προσφέρουν σε ένα παιδί με δυσκολίες στο σχολείο. Οι οπτικές δυσλειτουργίες μπορεί να είναι ένας από τους παράγοντες δυσκολίας. Η οπτομετρική παρέμβαση, σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση της Αμερικανικής Ακαδημίας Οπτομετρίας, δεν αποσκοπεί στη θεραπεία της δυσλεξίας, αλλά στο να απομακρύνει τα «εμπόδια» για την αποτελεσματική μάθηση.

Η οπτομετρική παρέμβαση αφορά στην ενίσχυση των οπτικών δυσλειτουργιών που επηρεάζουν τη σχολική απόδοση. Η παρέμβαση αυτή είναι απαραίτητη για κάθε περίπτωση παιδιού που εμφανίζει οπτικές δυσλειτουργίες, είτε έχει διαγνωστεί με μαθησιακές δυσκολίες είτε όχι.

Ειδικά στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες η ενίσχυση των οπτικών αδυναμιών μέσα από ένα πρόγραμμα οπτομετρικών ασκήσεων (Vision Therapy) δίνει περισσότερα εφόδια ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν τις καθημερινές προκλήσεις. Η ενίσχυση αυτή συχνά αποτελεί ένα σημαντικό σκαλοπάτι προς την άνετη και ουσιαστική μάθηση.

Συμπτώματα – Ενδείξεις

Οι μαθησιακές δυσκολίες αποτελούν ένα μεγάλο και σύνθετο τομέα. Τα συμπτώματα και οι ενδείξεις αυτών των δυσκολιών δεν περιορίζονται σε μια δραστηριότητα (π.χ. μόνο στην ανάγνωση), αλλά συνήθως εμφανίζονται σε διάφορες πτυχές της καθημερινότητας ενός παιδιού.

Όσοι έχουν ασχοληθεί με παιδιά που αντιμετωπίζουν μαθησιακού τύπου δυσκολίες, γνωρίζουν πολύ καλά την πολυπλοκότητα και τον πολυπαραγοντικό τους χαρακτήρα.

Κάποια συμπτώματα – ενδείξεις είναι κοινά με αυτά που παρατηρούμε στις οπτικές δυσλειτουργίες, όπως π.χ.:

• το παιδί αποφεύγει τη μελέτη-ανάγνωση-γραφή
• κουράζετε γρήγορα όταν διαβάζει
• χάνει σειρές
• πηδάει λέξεις
• κάνει αντικατάσταση λέξεων με άλλες που μοιάζουν
• έχει αργό ρυθμό στην ανάγνωση και γραφή αντιγραφή
• έχει φτωχή κατανόηση κειμένου
• ξεχνάει εύκολα λέξεις που είδε πρόσφατα
• αντιγράφει με λάθη
• έχει φτωχή απόδοση σε ζωγραφική/σχέδιο/κατασκευές κ.ά.

Η εξάσκηση των αδύναμων οπτικών δεξιοτήτων θα βελτιώσει την απόδοση του παιδιού σε όλα τα παραπάνω πεδία.

Σημαντική βελτίωση επιτυγχάνεται στις δυσκολίες ανάγνωσης, στη διάρκεια προσοχής, στην ταχύτητα εκτέλεσης γραφοκινητικών διαδικασιών, στις αθλητικές δραστηριότητες κ.ά. Αυτό δε σημαίνει ότι η μαθησιακή του δυσκολία ή η διάσπαση προσοχής (εφόσον υπάρχει έγκυρη διάγνωση) δε θα εξακολουθούν να επηρεάζουν σε κάποιο βαθμό τη συνολική απόδοση του παιδιού.

Η διαχείριση παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες πρέπει να είναι
πολύπλευρη. Η συνεργασία μεταξύ των ειδικών που ασχολούνται με αυτόν τον τομέα είναι απαραίτητη.

Γιατί ο ρόλος του Οπτικού Οπτομέτρη είναι σημαντικός;

Η όραση είναι η κυρίαρχη αίσθηση και ο τρόπος που η επιστήμη της Οπτομετρίας προσεγγίζει την οπτική λειτουργία (σχέση με γνωστικές, αισθητηριακές και συμπεριφορικές λειτουργίες) είναι ξεχωριστός.

Οι Οπτικοί Οπτομέτρες διαθέτουν περισσότερο χρόνο κλινικά ώστε να εμβαθύνουν στην οπτική λειτουργία, να εντοπίσουν με λεπτομέρεια δυσλειτουργίες της διόφθαλμης όρασης και της οπτικής αντίληψης και να βοηθήσουν στη βελτίωση τους μέσα από συνεδρίες οπτομετρικών ασκήσεων.

Γνωρίζοντας όλα τα παραπάνω καθώς και τις οπτικές λειτουργικές ανάγκες που έχει ένα παιδί στο σχολείο, που θα καθορίσουν την ομαλή καθημερινότητα του και το μέλλον του, ο ρόλο τους Οπτικού Οπτομέτρη αποκτά ιδιαίτερη αξία.

Το vision training (ή vision therapy) πρέπει να γίνεται ΜΟΝΟ από Οπτομέτρη. Σε ένα περιορισμένο αριθμό ειδικών περιπτώσεων μπορούν να δοθούν κατευθύνσεις/συμβουλές σε άλλους ειδικούς (Εργοθεραπευτές, Ειδικούς παιδαγωγούς, Λογοθεραπευτές, δασκάλους κ.ά.) πάνω σε θέματα όρασης αλλά σε καμία περίπτωση ένας άλλος ειδικός δε μπορεί να αντικαταστήσει το έργο του Οπτομέτρη.

*Διαβάστε επίσης: Η ανάπτυξη της όρασης: Νεογέννητο έως 6 ετών